Phú Xuyên, đất và người

Vùng đất trăm nghề trổi có 39/120 làng nghề truyền thống, tiêu biểu như: Tò he Xuân La, Phượng Dực, sơn khảm Chuyên Mỹ, cỏ tế Phú Túc, may mặc Vân Từ, giày da Phú Yên, thêu ren Đại Đồng, lưới chã Thao Ngoại, mộc cao cấp tao nhân, mộc gia dụng Tân Dân, giấy Hồng Minh, nón Tri Trung, rau sạch Minh Tân, may màn xuất khẩu Đại Thắng, dệt lụa Quang Trung, cơ - kim loại Phú Minh… Văn hóa phi vật thể có "Lễ hội Chạy Lợn thờ" Duyên Yết, hò Cửa Đình, múa Bài bông Phú Nhiêu, Ca trù Chanh Thôn, hát trống quân Đông Đoài, chèo Tri Trung - Những trò diễn lạ "trải Leo, chèo Bối, rối Lường", "chuông Trào, trống Chảy, mõ Cổ Châu", "trai Hồng Thái, gái Vân Từ", "cô gái Suối Hai, chàng trai Cầu Giẽ", "nhất Đọi, nhì Đa, thứ ba chùa Thần"; với những diễn xướng dân gian độc đáo qua "phương ngôn - ca dao Phú Xuyên xưa và nay" diễn đạt rõ những khó khăn "Phú Xuyên đồng trắng nước trong/ Thóc gạo thì ít, rêu rong thì nhiều", nhưng "linh nghiệm hai tiếng Phú Xuyên/ Cho ta cỗi nguồn làm nên tình người". Các di tích lịch sử văn hóa đặc sắc kiến trúc nghệ thuật dạng đình: Giẽ Hạ, Giẽ Thượng, Tri Chỉ, Nam Quất, Đa Chất; chùa: Đa Bảo, Giáng, Thần Quy, Sảo Thượng, Cát Bi; đền Bà Ả Lanh, Thanh Xuyên; miếu Đông… đã đi vào dân gian, thi ca sâu lắng. Thời nào, không lẽ cũng có các nhà khoa mục, các vị đỗ đạt làm rạng danh cho nước non đất nước; tướng soái có Thượng tướng Phùng Thế Tài, Trung tướng Nguyễn Phúc Thanh, Anh hùng LLVT quần chúng Trung tướng Nguyễn Đức Soát, Anh hùng LLVT quần chúng. # Lái xe tăng Phạm Văn Cán; các nhà văn, nhà thơ nhà báo có Nguyễn Văn Vĩnh, Nguyễn Nhược Pháp, Phạm Duy Tốn, Phượng Vũ, Lại Hồng Khánh, Kim Quốc Hoa, v.V… Giữa lúc sông núi bừng bừng khí thế làm ăn trong thời gian đổi mới, năm 2014 phấn đấu vinh danh 120 làng nghề truyền thống lần thứ III và kỉ niệm 60 năm ngày "phóng thích huyện Phú Xuyên Anh hùng"… "công thành tổ phụ, ân nghĩa mông mênh" để các sản phẩm xuất khẩu sang các nước Châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, châu Phi. Đến với Phú Xuyên là đến vùng đất đậm đặc những dấu tích lịch sử như: Trống đồng Hoàng Hạ, một trong 11 báu vật nhà nước được Thủ tướng Chính phủ quyết định vinh danh ngày 1/10/2012, khu mộ cổ Châu Can, di chỉ khảo cổ Đường Cồ (Khai Thái), đền Ả Lanh thờ nữ tướng Hai Bà Trưng và đại tướng Văn Bồng, đình Nam Quất thờ Chu Thịnh tướng của Hùng Vương có công giúp Thánh Gióng đánh giặc Ân, đình Phú Nhiêu thờ sát sao phổ tế chúa thượng mệnh danh là thủy thần của người Lạc Việt, đình Phú Đôi thờ Nam Giang chúa thượng tối linh thần con của Lạc Long Quân, quần thể di tích Quang Lãng thờ Lục vị hoàng thượng có công giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân... Một góc thị trấn huyện Phú Xuyên, TP Hà Nội. Ảnh Tân Tiến Ẩm thực dân gian có cháo hến Chợ Giẽ, cá rô Đầm Sét, cá gáy Mang Giang, ốc đồ - lươn om củ chuối Cầu Giẽ, chả nhái làng Trào, bánh chưng - trứng vịt lộn Phú Xuyên, bánh đúc ngài Đồng Vàng, "Rượu Vân Trai, giai Bất Nạo, gạo Đồng Bồ, xôi khô Tạ Xá, cá Đồng Vinh", mắm tôm riu Đại Đồng và đặc biệt nhiều vùng xuất hiện "Kẻ chợ" là những trung tâm mậu dịch thương nghiệp "trên bến, dưới thuyền", buôn bán, giao dịch, bàn thảo hàng hóa cổ xưa như: Kẻ Chảy, kẻ Sổ, kẻ Trê, kẻ Trể, kẻ Mè, kẻ Sộp, kẻ Quán, kẻ Dũi, kẻ Khang, kẻ Dực, kẻ Lựu, kẻ Vác, kẻ Kiều, kẻ Nàng, kẻ Đình, kẻ Nguyễn, kẻ Chuôn, kẻ Leo, kẻ Bặt, kẻ Dìm... Với hệ thống mạng lưới chợ khá phong phú: Chợ Lịm, chợ Chảy, chợ Phú Minh, chợ Phú Túc, chợ Đồng Vàng, chợ Chuôn, chợ Tre, chợ Giẽ, chợ Trào, chợ Diền, chợ Khang, chợ Bìm, chợ Bái, chợ Hòa Khê, chợ Chằm, chợ Giẽ và sông ngòi nhằng nhịt: Sông Hồng (Nhị Hà), Nhuệ, Kim Ngưu, Đáy, Hậu Bành. Có thể nói người Phú Xuyên là hỗn chủng da vàng và da đen ở xung quanh vùng ngã ba Ba Sa với khu đền Mẫu và đức thánh Quảng Bác hoàng thượng cách đây trên 2.500 năm, là quá trình biển lùi và sự bồi đắp của phù sa Sông Hồng từ hàng vạn năm trước trong quá trình kiến tạo vùng Châu thổ Bắc Bộ hiện tại. Với lòng đầy kiêu hãnh biết bao thế hệ: ngày 1/5/1930 lá cờ đỏ búa liềm do tổ chức Nông Hộ đỏ Kim Quy (Minh Tân) chủ xướng để ngày 24/8/1945 đã giành chính quyền về tay nhân dân toàn thắng. Sau ngày "Toàn quốc kháng chiến", qua 9 năm trường kì quân và dân huyện nhà đương đầu với 2.053 trận, xoá sổ 3.654 tên địch, thu nhiều thắng lợi vang lừng ở Gầm Cầu, Nội Cói, Trại Diền, Mai Xá. Ngày 30/7/1954 Phú Xuyên hoàn toàn được phóng thích và đi vào mốc son lịch sử vẻ vang của huyện - đánh dấu thời gian mới quét sạch bóng quân thù, thống nhất kiêm toàn lãnh thổ, tiến lên xây dựng Tổ quốc Việt Nam tầng lớp chủ nghĩa. 59 năm qua, Đảng bộ và nhân dân Phú Xuyên không ngừng thay, hội tụ sức người, sức của, khắc phục hậu quả chiến tranh, hàn gắn vết thương, hoàn thành cuộc cách mệnh dân tộc dân chủ. Năm 1996 được Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang quần chúng. #; Năm 2001 được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất. Năm 2012 chỉ đạo đưa cơ giới hóa vào sản xuất thử nghiệm ở 9 xã với diện tích 77,5 ha; đến vụ xuân 2013, hồ hết các xã, HTX trong huyện đã đưa cơ giới hóa gieo mạ khay, cấy lúa bằng máy vào sản xuất với diện tích 1.002 ha. Có 80 máy cấy, tiện tặn phí ở khâu cấy là từ 3 - 3,5 triệu đồng/ha năng suất tăng từ 10 - 15% so với cấy lúa truyền thống, phấn đấu năng suất lúa đạt 132 tạ/ha, tổng sản lượng lương thực 116.000 tấn, trên 4.000 trâu bò, 65.000 con lợn, 830.000 con gia thủy cầm, giá trị sản xuất nông nghiệp đạt 740 tỉ đồng, có 50.914 hộ gia đình văn hóa đạt 93%, 110 làng văn hóa, 17 xã xây dựng mô hình nông thôn mới (xã Đại Thắng đạt 18/19 tiêu chí), cụm 2 điểm công nghiệp Phú Xuyên 203 ha và Đại Xuyên 68 ha; tỉ trọng công nghiệp đạt 38,25% nông nghiệp 34,76%, thương nghiệp dịch vụ 27,04%; có 215 dự án với 307,868 tỉ đồng; công tác giáo dục không ngừng mở rộng nâng cao chất lượng; hệ thống chính trị được củng cố, tăng cường, giữ vững ổn định, an ninh trật tự an toàn xã hội được đảm bảo; liên tiếp hằng năm được nhận Cờ Thi đua của Thủ tướng Chính phủ và chủ động xây dựng trở thành huyện Anh hùng cần lao thời gian đổi mới - xứng danh là điểm sáng thành thị công nghiệp vệ tinh của Thủ đô, hình thành các trung tâm dịch vụ trung chuyển hàng hóa, các khu nhà ở công nhân va các tiện ích tỉnh thành loại I. Phùng Quang Trung